-
1 μάτην
μάτην (s. das Vor.), vergeblich, umsonst, ohne Erfolg; H. h. Cer. 309; ἀνώνυμον γῆρας ἕψοι μά. ταν, Pind. Ol. 1, 83; τὰ μηδὲν ὠφελοῦντα μὴ πόνει μάτην, Aesch. Prom. 44, wie 342; μάταν τὰ πολλὰ βέλεα ἦλϑε Pers. 260, öfter, wie auch Soph., μάτην εἰρήσεται O. R. 365, μάτην γὰρ οὐδὲν ἀξίωμα δαιμόνων ἔχω φράσαι O. C. 1452; auch Ἀλκμήνην Διὸς μάτην ἄκοιτιν, Trach. 1139, d. h. der es nicht gefrommt, daß sie Zeus' Gattinn war; auch im Ggstz von ἀληϑές, was nur den nichtigen Schein hat, Phil. 345, vgl. λόγῳ μάτην ϑνήσκοντας El. 63; oft bei Eur.; – ὅρα μὴ μάτην κομπος ὁ λόγος εἰρημένος εἴη, Her. 7, 103; ἵνα μὴ μἀτην ϑαῤῥήσῃς, ohne Grund, Plat. Theaet. 189 d; μάτην οὐδὲν ἔδοξε ῥηϑῆναι, Folit. 183 d, öfter, wie bei den Folgdn.
-
2 πονέω
A in early Greek only [voice] Med. πονέομαι, inf.- έεσθαι Il.10.116
: [tense] impf. ἐπονεῖτο, [dialect] Ep.πονεῖτο 9.12
: [tense] fut.πονήσομαι 23.159
, Hp.Mul.1.4, laterπονέσομαι Luc.Asin.9
: [tense] aor. ἐπονησάμην, [dialect] Ep.πονήσατο Il.9.348
, ([etym.] δια-) Pl.Lg. 966c, X.Eq.5.10; ἐπονήθην f.l. in E.Hel. 1509 (lyr.), ([etym.] δια-) Isoc.15.267: [tense] pf. πεπόνημαι, [dialect] Ion.[ per.] 3pl.—- έαται Hdt.2.63
, [dialect] Ep.- ήαται Arat.82
, [dialect] Att. : [tense] plpf.πεπόνητο Il.15.447
, [dialect] Ep.[ per.] 3pl.- ήατο A.R.2.263
:I abs., work hard,ὡς ἐπονεῖτο Il.2.409
; ὄφελεν πονέεσθαι λισσόμενος he ought to suffer toil in praying, 10.117; ὅπλα.., τοῖς ἐπονεῖτο with which he did his work, of Hephaestus, 18.413, cf. Od.16.13; περὶ δόρπα.. πονέοντο were busied about their supper, Il.24.444, cf. Hdt.2.63, Pl.Phlb. 58e; so πεπόνητο καθ' ἵππους was busy with the horses, of a charioteer, Il.15.447; πονέοντο κατὰ κρατερὴν ὑσμίνην were toiling in the fight, 5.84, etc.; hence πονεῖσθαι alone = μάχεσθαι, 4.374, 13.288; π. τινός to be busy with.., Arat.82, cf. 758.II c. acc., work hard at, make or do with pains or care,τύμβον Il.23.245
; ;ὅπλα.. πονησάμενοι κατὰ νῆα Od.11.9
;πονησάμενος τὰ ἃ ἔργα 9.250
, cf. Il.9.348, Hes.Op. 432 (sc. ἄροτρα); πονεύμενος ἕρκος ἀλωῆς Mosch.4.100
;πεπονήατο δαῖτα γέροντι A.R.2.263
.B after Hom., the act. form πονέω prevails: [tense] fut. , Pl.R. 410b, Hp.Mul.1.2,5; later , Lyr. Alex.Adesp.37.3, LXXIs.19.10, al., and in codd. of Hp.Aph.4.32: [tense] aor. ἐπόνησα, [dialect] Dor. -ᾱσα, E.Hipp. 1369 (anap.), Pl.R. 462d, Hp.Acut.46, Theoc.15.80; poet.πόνησα Pi.N.7.36
; later , al., Ph.Bel.58.1, al., Polyaen.3.10.6, etc., and in codd. of Hp.Coac. 489, Morb.1.4,14: [tense] pf. , X.Cyr.4.5.22, Hp.Vict. 2.66; laterπεπόνεκα PMich.Zen.104.3
(iii B.C.): [tense] plpf.ἐπεπονήκει Th. 7.38
:—[voice] Pass., [tense] aor. ἐπονήθην ([etym.] ἐξ-) Id.6.31; [dialect] Dor. subj.πονᾱθῇ Pi.O.6.11
: [tense] pf. (anap.), Pl.Phdr. 232a (v. infr. 1.3):I intr., toil, labour,περὶ λήϊον Hdt.2.14
;ἐς ἄκαιρα πονεῖν Thgn.919
; πόνει μετ' εὐκλείας Anon ap.Stob.3.1.173 = JHS27.63 (Cyzicus, iv/iii B.C.); ἄλλως, μάτην π., labour in vain, S.OT 1151, E.HF 501: c.acc., τὰ μηδὲν ὠφελοῦντα μὴ πόνει μάτην do not labour at.., A.Pr.44;ἀνήνυτα π. Pl. R. 531a
: rarely of things,τίς.. αἶνος ἐπ' ἀνδρὶ θείῳ.. πονήσει; A.Ag. 1550
(lyr., dub., leg. αἶνον).2 c. acc. cogn., π. πόνον go through, suffer toil, Id.Pers. 682, E.Hec. 779, cf. S.Ph. 1419, E.Hipp. 1369 (anap.), Pl.R. 410b, etc.; , etc.;ἅμιλλαν ποδοῖν E.IA 212
(lyr.);π. πολλά Id.Supp. 577
: with modal words, π. τινί suffer in or by a thing, Pi.N.7.36; ;ὑπὸ χειμῶνος Antipho 2.2.1
; ; εἰρεσίᾳ Polyaen.l.c.: c.acc. partis, πεπόνηκα.. τὼ σκέλει mylegs ache, Ar. Pax 820; π. τὰς κεφαλάς, τοὺς ὀφθαλμούς, τὰ γόνατα, have a pain in.., Arist.HA 557a10, Pr. 959b21, 882b25: with modal dat. added,π. πλευρὰν πικρᾷ γλωχῖνι S.Tr. 681
: abs., labour under sickness, suffer, Hp.VM8; suffer damage, ; also, suffer pain, ἀεὶ π. τὸ ζῷον Anaxag.ap eund.EN 1154b7; of an army, to be hard-pressed, suffer, Th.5.73, X.Cyr.1.4.21, etc.; of ships, Th.7.38; of implements, arms, etc., to be worn out, spoilt, or damaged, D.18.194, Plb.3.49.11, Inscr.Délos 442 B204, al. (ii B.C.);τὰ σπαρτία ἧττον πονέσει Arist.Mech.
l.c.;ῥίζαι πεπονηκυῖαι Thphr.HP3.7.1
; of buildings, to be dilapidated, PEnteux.6.3 (iii B.C.), etc.3 [voice] Pass., impers., οὐκ ἄλλως αὐτοῖς πεπόνηται, = πεπονήκασι, Pl.Phdr. 232a.II trans.,1 c.acc. pers., afflict, distress, Pi.P. 4.151, cj. in Anacreont.33.14:—[voice] Pass., to be afflicted or worn out, suffer greatly,πεπονημένος ὀδύναις S.Tr. 985
(anap.);πόλεως πονουμένης τῷ πολέμῳ Th.4.59
; .b [voice] Pass., to be trained or educated, δοκεῖ ὁ κατ' ἀλήθειαν πολιτικὸς πεπονῆσθαι περὶ [τὴν ἀρετήν] Arist.EN 1102a8;πεπονημένην ἔχειν τὴν ἕξιν Id.Pol. 1335b8
, cf. Theoc.13.14; πεπονημένον ὑπό μου though he owes his training to me, PCair.Zen.378.16 (iii B.C.).2 c. acc. rei, gain by toil or labour, [ χρήματα] X.An.7.6.41:—[voice] Pass., to be won or achieved by toil,καλὸν εἴ τι ποναθῇ Pi.O.6.11
, cf. P.9.93.b [voice] Pass., of meats, to be dressed, cooked, Ptol.Euerg.9J., Phld.Mort.24; specially prepared,Sor.
1.94.—The rule of Choerob. in Theod.2.137 H., EM130.3, that when πονέω means toil, the [tense] fut. and [tense] aor. are πονήσω, ἐπόνησα, when suffer pain, πονέσω, ἐπόνεσα, is not borne out by the examples (v. supr.).—The [tense] fut. [voice] Med. κατα-πονήσομαι is used as trans. by D.S.11.15; so [tense] aor. [voice] Pass. πονήθη in IG9(1).867.6 (Corc., vii/vi B.C.); and the intr. and trans. senses are united in Anacreont. 33.14 (cj.), 15. -
3 πονέω
πονέω, u. in der ältesten Sprache nur dep. med. πονέομαι (vgl. πένομαι), 1) arbeiten; abs., sich anstrengen, sich's sauer werden lassen, Il. 2, 409, körperlich u. geistig, sich bekümmern, wie αὐτὸς μετὰ πρώτοισι πονεῖτο, 9, 12; ὄφελεν πονέεσϑαι λισσόμενος, sich als Bittender es sauer werden lassen, sich viel Mühe geben mit Bitten, 10, 117; – mit Präpositionen bestimmt, περί τι, um Etwas, Il. 24, 444; πεπονέαται περὶ τὤγαλμα, Her. 2, 63; vgl. ὅσαι περὶ ταῠτα πεπόνηνται, Plat. Phil. 58 e; οἱ περὶ λόγον πονούμενοι, S. Emp. adv. phys. 2, 249; πεπόνητο καϑ' ἵππους, Il. 15, 447; πονεῖσϑαι κατὰ ὑσμίνην, sich's in der Schlacht sauer werden lassen, mit Anstrengung kämpfen, 5, 84. 627 u. sonst; auch ohne Zusatz = μάχεσϑαι, Il. 4, 374. 13, 288; – τινί, sich mit Etwas beschäftigen, ὅπλα, τοῖς ἐπονεῖτο, Il. 18, 413 Od. 16, 13; – trans., durch Anstrengung zu Stande dringen, mit Mühe oder Sorgfalt verrichten, betreiben, bewerkstelligen, τύμβον, Il. 23, 245, ὄφρ' ὅγε ταῠτ' ἐπονεῖτο, 18, 380; ὄφρ' ἂν ἐγὼ κατὰ δῶμα πονήσομαι, ὅττεό με χρή, Od. 22, 377; πολλὰ πονήσατο, Il. 9, 348; πονησάμενος τὰ ἃ ἔργα, Od. 9, 250. 310; ὅπλα ἕκαστα πονησάμενοι κατὰ νῆα, 11, 9, u. öfter; Hes. O. 434; πονεύμενος ἕρκος ἀλωῆς, Mosch. 4, 100. So auch pass., εἰ καλόν τι ποναϑῇ, Pind. Ol. 6, 11; τὸ ἐν ξυνῷ πεποναμένον εὖ, P. 9, 93; aber κεῖμαι πεπονημένος ἀλλήκτοις ὀδύναις ist = erschöpft, Soph. Trach. 981; τὰ μηδὲν ὠφελοῠντα μὴ πόνει μάτην, Aesch. Prom. 44. So auch im act., οὓς εἰκὸς πονεῖν τάδε, Soph. O. C. 343; oft τινί, für Einen, vgl. Ai. 1345. 1359. 1394; οὐκοῦν πονεῖν με χρή· πονοῠντα δ' ἄξιον μισϑὸν φέρεσϑαι, Eur. Rhes. 161; ἅμιλλαν ἐπόνει ποδοῖν, I. A. 213; ἀνήνυτα πονοῦσι, Plat. Rep. VII, 531 a; οὐκ ἄλλως αὐτοῖς πεπόνηται, Phaedr. 232 a; ἃ ἂν πονήσωσιν εἰς ἀδυνάτους, Arist. oec. 1, 8; vgl. πονεῖν ἡδέως εἰς τὰ τοιαῠτα, Xen. Mem. 2, 1, 19; καὶ κινδυνεύειν, Hell. 5, 1, 16; χρήματα, ἃ ἡμεῖς ἐπονήσαμεν, die wir erarbeitet, erworben haben, An. 7, 6, 41. – 2) im act., τινά, Einem Mühe und Noth, Schmerz machen, οὔ με πονεῖ τεὸν οἶκον ταῦτα πορσύνοντ' ἄγαν, Pind. P. 4, 151; u. so im pass., πόλεως πονουμένης μάλιστα τῷ πολέμῳ, Thuc. 4, 59; οἱ πονούμενοι, die Kranken, 2, 51. Auch intrans., Schmerzempfinden, leiden (in welcher Bdtg fut. πονέσω bei Sp. lautete, B. A. 1411), τᾷ πόνησαν Δαναοί, Pind. N. 7, 36; ὁ πονήσαις, I. 1, 40; beide Bedeutungen scheint Anacr. 33, 15 zu verbinden, εἰ τὸ κέντρον πονεῖ μελίσσης, πόσον πονοῠσιν, ὅσους βάλλεις, wenn man nicht das zweite auch von den Pfeilen des Eros verstehen will; δίψει πονοῦντες, Aesch. Pers. 476; auch τίνα πόλις πονεῖ πόνον, welche Noth leidet sie, 668; πόνους, Soph. Phil. 1405, wie Eur. Or. 1615; von einer Wunde, πονῶν πλευρὰν πικρᾷ γλωχῖνι, Soph. Tr. 667; πονεῖν τὼ σκέλη, Ar. Pax 786; πονεῖν πόνους, Nubb. 1032, wie in Prosa öfter, z. B. Plat. Conv. 208 c Rep. III, 410 b; οἱ τοῠ σώματος πόνοι βίᾳ πονούμενοι, VII, 536 e; πονεῖν ὑπὸ χειμῶνος, Antiph. 2 β 1; οἱ πονήσαντες, absolut, Dem. Lpt. 87; πονησάντων αὐτῷ τῶν σκευῶν ἢ καὶ συντριβέντων ὅλως, von Schiffen im Sturme, 18, 194; und so nennt Pol. πεπονηκότα ὅπλα abgenutzte Waffen, 3, 49, 11, wie πονοῠντα ξύλα, schadhaftes Holz, Plut., vgl. ad princ. inerud. 7: τῶν κενῶν ἀγγείων οὐκ ἂν διαγνοίης τὸ ἀκέραιον καὶ πεπονηκός; a. Sp., wie Luc. πεπονηκέναι αὐτοῖς τὰ σώματα, Merced. cond. 6; δίκελλα πεπονηκυῖα, Tim. 58; τὰς πεπονηκυίας ναῠς κατεσκεύασε, D. Sic. 13, 47. – Vom Heere, bedrängt werden von den Feinden, leiden, Xen. Cyr. 1, 4, 21; vgl. Thuc. 5, 73, u. öfter; Plut. u. A.
См. также в других словарях:
μάτην — (ΑM μάτην, Α δωρ. τ. μάταν) επίρρ. 1. μάταια, άσκοπα, ανώφελα, χωρίς αποτέλεσμα (α. «ἐν σκότῳ καθήμενος ἕψοι μάταν», Πίνδ. β. «τὰ μηδὲν ὠφελοῡντα μὴ πόνει μάτην», Αισχύλ.) 2. φρ. «εις μάτην» ή «επί μάτην» μάταια, άδικα, ανώφελα, τού κάκου αρχ. 1 … Dictionary of Greek
ωφελώ — ὠφελῶ, έω, ΝΜΑ 1. παρέχω ωφέλεια, κάνω καλό σε κάποιον, βοηθώ, εξυπηρετώ (α. «οι διακοπές τόν ωφέλησαν πολύ» β. «τὰ μηδέν ὠφελοῡντα μὴ πόνει μάτην», Αισχύλ.) 2. μέσ. ωφελούμαι και ὠφελοῡμαι, έομαι έχω ώφελος, έχω συμφέρον, κερδίζω (α. «βγήκε… … Dictionary of Greek
